نظریه هژمونی، رقابت آمریکا و انگلیس، و سقوط دکتر مصدق

پرسش یا مساله اصلی پایان نامه حاضر این است که چرا حکومت دکتر مصدق به رغم برخورداری از حمایت مردمی، با کودتای 28 مرداد 1332 سرنگون شد؟ در پاسخ به این سوال، سه متغیر و به تبع آن سه فرضیه جایگزین رقیب مطرح شده است. سه متغیر دخیل عبارتند از: 1-تفرقه داخلی، 2-مخالت انگلیس، و 3- هژمونی و مخالف آمریکا. بر اساس این سه متغیر، سه فرضیه جایگزین رقیب زیر ارائه شده است.: 1- تفرقه داخلی باعث سقوط دکتر مصدق شد. فرضیه سوم فرضیه اصلی پایان نامه حاضر است که در برگرفته از نظریه ثبات هژمونیک می باشد. برای بررسی صحت و سقم فرضیه های بالا، ابتدا عوامل و مسائل خارجی مورد بررسی قرار گرفته اند. در اینجا، نحوه تکامل هژمونی آمریکا در مقابل انگلیس و به موازات آن، تحول سیاست خارجی آمریکا به ترتیب در سه سطح جهان، خاورمیانه و ایران بررسی و نشان داده شده است که قدرت و هژمونی آمریکا از قرن 19 دایما رو به رشد بوده و به موازات آن، آمریکا هژمونی خود را در هر سه سطح مذکور گسترش داده است. آمریکا همراه با این توسعه طلبی به ایجاد و تحمیل قواعد و رژیمهای بین المللی دلخواه خود در هر سه سطح مذکور نیز پرداخته و سایرین را به پیروی از آنها وادار ساخته است. سپس با بررسی مواضع و اقدامات جناحهای داخلی ایران مثل دکتر مصدق و طرفداران وی، دربار و عمال انگلیس و آمریکا، روحانیت و آیت الله کاشانی، حزب توده و سایرین نشان داده شده است که به دلایل مختلف، تفرقه بین نیروهای طرفدار دکتر مصدق به مرور زمان افزایش یافته است. نتیجه گیری پایان نامه حاضر این بوده است که از آنجا که اولا تفرقه داخلی ایران در زمان کودتای 28 مرداد به حدی نرسیده بود که به بروز یک کودتا و پیروزی آن بینجامد و ثانیا انگلیس بدون رضایت آمریکا نمی توانست به اقدام نظامی و کودتا دست یازد، آمریکا مهمترین نقش را در کودتای 28 مرداد داشته است و بدین ترتیب فرضیه اصلی پایان نامه حاضر تایید شده است.